| ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΑΛΛΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΤΣΑΜΠΑΣΗ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΓΕΝ. ΓΡΑΜ. Σ.Σ.ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ |
Εισήγηση του Συλλόγου Σαρακατσαναίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης «Ο ΛΕΠΕΝΙΩΤΗΣ» ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΑΛΛΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ Ο νομπελίστας Γ .Σεφέρης στο έργο του «Δοκιμές» προβληματίζεται σχετικάμε την παράδοση. Επισημαίνει πως η γεωγραφική θέση της χώρας μας είναι τέτοια που μας φέρνει σε επαφή με διάφορες επιρροές και ενδεχομένως κινδύνους. Τονίζει πως οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να αποσοβηθούν με την ακλόνητη πίστη στον εαυτό μας, επισημαίνοντας δε ότι ο Ελληνισμός είναι κάτι ζωντανό και είναι αυτό πουκάνει το καθένα μας να νιώθει μέρος του συνόλου με συγκεκριμένη ταυτότητα και ρίζες. Σήμερα περισσότερο παρά ποτέ άλλοτε παράδοση είναι επίκαιρη. Σημαντικό ρόλο διαχρονικά στην διάδοση των ηθών και των εθίμων αποτελεί η νεολαία. Έτσι και στην σαρακατσάνικη κοινωνία οι νέοι αποτελούν το προζύμι για τη εξέλιξή της. Η ζωή των νέων Σαρακατσαναίων εμπνέονταν από κάποιες βασικές αρχές. Ωςτέτοιες μπορούν να χαρακτηριστούν η πίστη στο Θεό, η αγάπη προς την πατρίδα, οσεβασμός , η τιμιότητα και η αξιοπρέπεια. Την αρχική διαπαιδαγώγηση των παιδιών αναλάμβανε η μάνα , η οποία μεταλαμπάδευε σε αυτά τις παραπάνω αξίες και την εμπειρία της στην ζωή. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι η ζωή των νέων ήταν απλή , λιτή με επίκεντρο στα μεν αγόρια τις κτηνοτροφικές ασχολίες, στα δε κορίτσια την οικιακή κυρίως δραστηριότητα. Τα παιδία ,όπως έλεγαν οι Σαρακατσαναίοι τα αγόρια, είχαν έντονη δραστηριότητα. Η δραστηριότητα αυτή επικεντρωνόταν ,όπως προείπαμε, στο κοπάδι, όπου ακολουθούσαν τους τρανύτερους. Εκεί άρχιζαν σταδιακά να καταπιάνονται με τις δουλείες του κοπαδιού, ώστε να μπορέσουν και αυτή αφενός να προσφέρουν στην οικογένεια και αφετέρου να μάθουνετην τέχνη του βοσκού. Ακόμη , τα παιδία ήταν επιφορτισμένα με την υπεράσπισητων κοπαδιών και των βοσκότοπων από τους ζωοκλέφτες και καταπατητές αντίστοιχα. Σημαντικό στοιχείο της ζωής του αγοριού αποτελούσε το σχολείο με το δασκαλοκάλυβο, στο οποίο πήγαιναν κατά αποκλειστικότητα σχεδόν μονό αυτά. Στο σχολείο τα νεαρά Σαρακατσανόπουλα αποκτούσαν βασικές γνώσεις όπως η γραφή, η ανάγνωση και η αριθμητική. Μάθαιναν , όπως έλεγαν «πέντε γκλίτσες γράμματα».Πρέπει να τονιστεί ότι τα περισσότερα παιδία ήταν ιδιαίτερα καλά στη αριθμητική και τούτο γιατί ήταν απαραίτητο για το κοπάδι και τις συναλλαγές τους. Έντονη, ήταν επιπλέον η ενασχόληση τους με την ξυλογλυπτική, σκαλίζοντας απλά αλλά συνάμα πανέμορφα μοτίβα στο ξύλο, φτιάχνοντας γκλίτσες, ρόκες και διάφορα άλλα είδη καθημερινής χρήσης. Ωστόσο πέρα από τις υποχρεώσεις τους στην στάνη και στο σχολείο ,τα παιδία είχαν τη δυνατότητα της ψυχαγωγίας, Σε αυτή περιλαμβάνονταν το παιχνίδι , ο χορός και το τραγούδι. Ως παιχνίδια είχαν τα σκλαβάκια , το τσιλίκη, τα κίοσσια, τη γρούνουλα, τ΄αμπήδμα τα τρείς κ.α. Εν ολίγοις ο νέος προετοιμαζόταν και εκπαιδευόταν για να αναλάβει μελλοντικά την διαχείρισητης στάνης και την δημιουργία οικογένειας. Σε αντίθεσή με τα παιδιά τα κορίτσια είχαν λιγότεροι ελευθερία έκφρασης.Κύριο μέλημα των κοριτσιών ήταν η βοήθειά τους στο νοικοκυριό , η προετοιμασίατης προίκας τους, με σκοπό να καλοπαντρευτούν και να γίνουν καλές σύζυγοι καιμητέρες, γεννώντας γερά παιδία. Προςαυτή την κατεύθυνση ήταν στραμμένη η διαπαιδαγώγηση τους. Έτσι ασχολούνταν μετο φτιάξιμο του φαγητού, την παρασκευή τυροκομικών προϊόντων, το μάζεμα τωνξύλων, την επεξεργασία του μαλλιού, τον αργαλειό για την παραγωγή ρουχισμού καιτο φτιάξιμο των προικιών. Μέσα από τα χέρια της Σαρακατσάνας έβγαινανεκπληκτικά υφαντά απαράμιλλης αξίας , κοσμημένα με αρχαιοελληνικά σχέδια τωνγεωμετρικών χρόνων, που ακόμη και σήμεραπροκαλούν δέος και θαυμασμό. Οι δουλείες για τα κορίτσια ήταν πάρα πολλές πουδεν προλάβαιναν να τις τελειώσουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, γι΄ αυτόδούλευαν και την νύχτα. Πέρα όμως από τις οικιακές ασχολίες, Οι Σαρακατσάνεςβοηθούσανε και στα πρόβατα, ιδίως το χειμώνα που δεν υπήρχαν τσοπαναραίοι. Μελίγα λόγια δούλευαν σαν τις μέλισσες για να προλάβουνε της δουλείες της στάνης.Αυτό που πρέπει να υπογραμμιστεί είναι το γεγονός ότι τα κορίτσια έπρεπε ναείναι άμεπτου ηθικής, υπόδειγμα τιμιότητας, αξιοπρέπειας, παρθενίας καιταπεινοφροσύνης. Και μετά την αναδρομή στην ζωή της Σαρακατσάνικη νεολαίας του «άλλοτε» , ας περάσουμε στο «τώρα». Σήμεραένα μεγάλο μέρος των νέων φοιτά στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρα,μορφώνεται, εκπαιδεύεται, εξελίσσεται. Στην εξέλιξη αυτή τα πρόβατα, η στάνη ,τα τσελιγκάτα γενικά η σαρακατσάνικη ζωή αποτελούν παρελθόν που μόνο απόδιηγήσεις μεγαλυτέρων και βιβλία γίνονται γνωστά. Είναι γεγονός ότι ο σύγχρονοςτρόπος ζωής και η παγκοσμιοποίηση έχει αποξενώσει τα σαρακατσανόπουλα από τηνσαρακατσάνικη παράδοση, τον πατροπαράδοτο τρόπο ζωής, τα ήθη και τα έθιμα καιτις σαρακατσάνικες αρχές. Συγκεκριμένα πολλοί νέοι δεν γνωρίζουν τη σαρακατσάνικη καταγωγή τους, άλλοι την αγνοούν ,ενώ άλλοι έχουν λανθασμένη άποψη για αυτή, σε σημείο μάλιστα ορισμένοι να την θεωρούν υποτιμητική. Απόρροια της άγνοιας αυτής είναι να συγχέουν τη σαρακατσάνικη φυλή με άλλες φυλές με παρόμοιο τρόπο διαβίωσης. Ακόμη, τα σαρακατσανόπουλα έχουν αποποιηθείτων σαρακατσάνικων αρχών και αξιών. Όσο αφορά τη μουσικοχορευτική παράδοσή μας παρατηρούμε επίσης σε μεγάλο μέρος της νεολαίας , άγνοια και τάση για αλλοίωσητης. Έτσι στα πλαίσια της διασκέδασης και της καλοπέρασης κακοποιούνται τατραγούδια μας και οι χοροί μας. Νέα στοιχεία ξενικά προς την παράδοση μας διεισδύουν σε αυτή. Το φαινόμενο αυτό είναι ορατό όχι μονό στους Σαρακατσαναίους αλλά και σε άλλες φυλές της ελληνικής επικράτειας. Στον αντίποδα των παραπάνω που επικρατεί στην κοινωνία, υπάρχει μια αξιόλογη και εκλεκτή μερίδα νέων που έρχονται να αναρριπίσουν την κατάσταση αυτή. Αρκετοί είναι οι νέοι που τρέφουν αγάπη και σεβασμό για την σαρακατσάνικητους καταγωγή , τα ήθη μας , τα έθιμά μας και στρέφονται προς αυτή με στόχο τη διατήρηση της παράδοσης αναλλοίωτη στο διάβα του χρόνου. Έτσι αρκετοί οργανώνονται σε συλλόγους και σε άλλους πολιτιστικούς φορείς. Πολλοί είναι οι σύλλογοι που στελεχώνονται από νεαρά μέλη. Ένας τέτοιος σύλλογος είναι και ο σύλλογος Σαρακατσαναίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης «Ο Λεπενίωτης». Ο σύλλογος μας εδώ και σαράντα χρόνια έχει συμβάλει τα μέγιστα στη διάδοση και τη διατήρηση της σαρακατσάνικης παράδοσης από γενιά σε γενιά. Στα πλαίσια του συλλόγου νέοι φοιτητές έρχονται από όλη την Ελλάδα ,συνομιλούν, ανταλλάσοντας εμπειρίες και ιδέες από το παρελθόν και το παρόν. Ιστορίες από τη σαρακατσάνικη ζωή, που οι μεγαλύτεροι διηγηθεί, γίνονται αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού. Γίνονται ,επίσης, συστηματικές προσπάθειες εκμάθησης τραγουδιών και χορών. Ωστόσο ο σύλλογος μας και τα μέλη του δεν παραμένουν στατικά προσκολλημένα στο παρελθόν, αλλά με βάση αυτό και τις αρχές που τι διέπουν πορεύονται ενεργά στη σύγχρονη κοινωνία. Καταλήγοντας, το πέρασμα από τα κονάκια και τη στάνη του «άλλοτε» στη σύγχρονη αστικοποιημένη κοινωνία του «τώρα» επέφερε πολλές αλλαγές σε κάθεέκφανση της ζωής της νεολαίας. Οι αλλαγές αυτές αν και βελτίωσαν το βιοτικόεπίπεδο επηρέασαν έως και αλλοίωσαν τη σαρακατσάνικη παράδοση. Για το λόγο αυτό, υποχρέωση των νέων αποτελεί η ευλαβική διάδοση της ιστορίας και της παράδοσης διότι λαός που ξεχνά την ιστορία του παύει να υπάρχει. |